Tác giả: Đặng Hoàng Vũ
5 ĐÊM ĐỘNG PHÒNG
Một quan trạng nguyên vừa đỗ đạt, phải lòng cô gái xinh như tranh vẽ con của ông đồ làng, cuối cùng thì quan trạng cũng cưới được cô gái đó. Đêm động phòng, cô vợ mặc chiếc áo gấm đúng mẫu truyền thống dòng dõi nhà ông đồ, trên áo có một hàng nút bằng vàng lộng lẫy.
Quan trạng đưa tay cởi cái nút áo thứ nhất ngay sát trên cổ vợ nhưng bị cô vợ đẹp ngăn lại. Chàng mới vừa thi đỗ đạt làm quan thì phải biết các đức tính của nhà quan, trên áo thiếp có 5 cái nút vàng, mỗi cái nút là đại diện cho một đức tính tối thiểu của nhà quan, chàng hiểu được đức tính nào thì thiếp cho chàng cởi nút áo đó. Cô vợ hỏi: Chiếc nút này là đức gì trong đạo làm quan?
Quan trạng ú ớ không biết trả lời thế nào thì cô vợ đã đáp: Cái nút áo này là ĐỨC NHÂN, Nhân là Hiếu, Kính và Lễ, làm người phải có hiếu với cha mẹ ruột, cha mẹ nuôi và đặc biệt là cha mẹ vợ vì đã nuôi nấng Thiếp lớn từng này, chưa trả ơn ngày nào đã về sống với Chàng trọn đời. Làm quan dù có làm tốt đến mấy nhưng cả đời không về hiếu cha, hiếu mẹ, lễ lộc, giỗ quải trong nhà toàn nệ người già còn mình thì đi trực, cốt chỉ là ăn nhậu và vỗ tay thì còn lâu dân chúng họ mới tin. Kính là nhường nhịn, thấu hiểu, sẻ chia; Còn Lễ là phong thái, lịch thiệp, nho nhã. Thiếp không cho chàng cởi mà chàng vẫn cởi là vô lễ đấy! Đêm nay Chàng không thuộc bài thì chờ đêm sau cởi vậy. Nhìn vẻ đẹp của vợ mà ông quan trạng tiếc đến nước bọt tràn ra 2 bên mép.
Đến đêm thứ hai, quan trạng thuộc bài như cái máy, nói lại đúng tất cả những gì cô vợ dạy mà nghiễm nhiên được cởi cái nút áo đó, nhưng đến nút thứ hai thì cô vợ lại ngăn lại. Nút này là đức gì? Quan trạng trả lời là TRÍ, chắc là đang nhớ NHÂN – TRÍ – DŨNG, cô vợ đáp: Không phải, đây là nút NGHĨA. Nghĩa là biết ơn, biết giúp đỡ, có lòng hào hiệp, làm quan là phải có nghĩa khí, nhớ ơn người đã tín nhiệm mình, hào hiệp với dân nghèo, với người cơ nhỡ, … cốt để xã hội tốt đẹp chứ không phải cốt để mượn tay pháp luật mà trừng trị những người chống đối mình, cái gì giáo dục được thì không nên xử lý. Vừa nói cô vợ vừa cài lại cái nút áo phía trên. Ông quan chưng hửng: Ủa, nút Nghĩa thì Ta không biết, nhưng nút Nhân thì Ta cởi được rồi mà sao Nàng cài lại? Không có nghĩa thì làm gì có Nhân, không nghĩa thì bất kính, mà bất kính sẽ thất lễ, đã thất lễ thì sẽ bất nhân, Thiếp cài lại là đúng rồi.
Đêm thứ ba, ông quan lúi húi cởi được 2 nút áo đầu nhưng rồi lại tắt ở nút thứ 3, giống như 2 đêm trước cô vợ lại dặn dò chồng: Nút này là đức TRÍ, có nhân có nghĩa nhưng đầu óc tối tăm, ngu dốt thì giúp người không đáng giúp, kính người không đáng kính sẽ có ngày gặp họa lớn. Trí càng cao thì nhân nghĩa sẽ theo đó lớn lên, ít bị người ta lừa gạt mà mình cũng không thèm chấp với những kẻ tiểu nhân đang cản trở con đường quan lộ thênh thang phía trước. Rồi cũng như mọi đêm, hai cái nút áo bên trên đã lồ lộ làn da nõn nà bị cài chặt lại trong ánh mắt tiếc nuối của ông quan trạng.
Đêm thứ tư, cô vợ tiếp tục bắt bí, nút này là đức DŨNG, có nhân, có nghĩa, có trí mà hèn như con cu li cuộn tròn trên cây thì không giúp đỡ được ai cả, ki bo được cho lợi ích của bản thân mình đã là may mắn. Có trí tuệ mà vào cuộc họp thì miệng ngậm câm như miệng hến thì người ngu và người khôn giống nhau, thậm chí cái hèn nó còn nhục hơn cái dốt, người không hiểu im miệng là ngoan, người có trí im miệng là toan tính. Người đã toan tính thì không có lòng nhân nghĩa, muốn biết người có toan tính hay không thì phải nhìn CÁI DŨNG KHÍ của người đó. Thiếp cài lại 3 chiếc nút áo này nhé! Quan trạng nuốt cái ực ngụm nước bọt nhìn vợ van xin, Nàng cài nút lại … chậm chậm thôi.
Đêm thứ năm, quan trạng quyết tâm sẽ cởi được hết tất cả y phục của vợ, nhưng ngặt nỗi nút thứ 5 là nút gì thì chưa tìm được sách, cuối cùng cũng bị cô vợ lên lớp: Nút cuối này là đức LIÊM, tức là trong sạch, không tham lam, không vụ lợi. Chàng làm quan mà không giữ được Liêm thì sao có Dũng, tiền đã bịt chặt cái mồm thì nói cũng không dám nói, có đâu tới dám làm. Liêm không giữ Dũng sẽ không còn, mà không có Dũng thì dù có Trí, có Nghĩa, có Nhân đều trở thành tàn phế hết. CÁI GỐC CỦA ĐẠO LÀM QUAN CHÍNH LÀ CHỮ LIÊM. Chàng không giải nghĩa được chữ Liêm thì Thiếp cũng sẽ cài lại 4 cái nút áo mà đêm nay Chàng đã cởi.
Đến lúc này thì quan trạng chịu hết nổi nữa quát! THỨ ĐÀN ÔNG ĐANG NGƯỞI HƠI ĐÀN BÀ THÌ LÀM GÌ CÓ LIÊM MÀ ĐÒI HỎI. Ta chịu hết nổi Nàng rồi, Ta không cần động phòng nữa, tối nay Nàng dọn đồ ra thư phòng mà ngủ để động phòng với cái mớ chữ nghĩa của Nàng đi.
Đặng Hoàng Vũ (21/9/2018)
--- TRUYỆN ---
Một quan trạng nguyên vừa đỗ đạt, phải lòng cô gái xinh như tranh vẽ con của ông đồ làng, cuối cùng thì quan trạng cũng cưới được cô gái đó. Đêm động phòng, cô vợ mặc chiếc áo gấm đúng mẫu truyền thống dòng dõi nhà ông đồ, trên áo có một hàng nút bằng vàng lộng lẫy.
Quan trạng đưa tay cởi cái nút áo thứ nhất ngay sát trên cổ vợ nhưng bị cô vợ đẹp ngăn lại. Chàng mới vừa thi đỗ đạt làm quan thì phải biết các đức tính của nhà quan, trên áo thiếp có 5 cái nút vàng, mỗi cái nút là đại diện cho một đức tính tối thiểu của nhà quan, chàng hiểu được đức tính nào thì thiếp cho chàng cởi nút áo đó. Cô vợ hỏi: Chiếc nút này là đức gì trong đạo làm quan?
Quan trạng ú ớ không biết trả lời thế nào thì cô vợ đã đáp: Cái nút áo này là ĐỨC NHÂN, Nhân là Hiếu, Kính và Lễ, làm người phải có hiếu với cha mẹ ruột, cha mẹ nuôi và đặc biệt là cha mẹ vợ vì đã nuôi nấng Thiếp lớn từng này, chưa trả ơn ngày nào đã về sống với Chàng trọn đời. Làm quan dù có làm tốt đến mấy nhưng cả đời không về hiếu cha, hiếu mẹ, lễ lộc, giỗ quải trong nhà toàn nệ người già còn mình thì đi trực, cốt chỉ là ăn nhậu và vỗ tay thì còn lâu dân chúng họ mới tin. Kính là nhường nhịn, thấu hiểu, sẻ chia; Còn Lễ là phong thái, lịch thiệp, nho nhã. Thiếp không cho chàng cởi mà chàng vẫn cởi là vô lễ đấy! Đêm nay Chàng không thuộc bài thì chờ đêm sau cởi vậy. Nhìn vẻ đẹp của vợ mà ông quan trạng tiếc đến nước bọt tràn ra 2 bên mép.
Đến đêm thứ hai, quan trạng thuộc bài như cái máy, nói lại đúng tất cả những gì cô vợ dạy mà nghiễm nhiên được cởi cái nút áo đó, nhưng đến nút thứ hai thì cô vợ lại ngăn lại. Nút này là đức gì? Quan trạng trả lời là TRÍ, chắc là đang nhớ NHÂN – TRÍ – DŨNG, cô vợ đáp: Không phải, đây là nút NGHĨA. Nghĩa là biết ơn, biết giúp đỡ, có lòng hào hiệp, làm quan là phải có nghĩa khí, nhớ ơn người đã tín nhiệm mình, hào hiệp với dân nghèo, với người cơ nhỡ, … cốt để xã hội tốt đẹp chứ không phải cốt để mượn tay pháp luật mà trừng trị những người chống đối mình, cái gì giáo dục được thì không nên xử lý. Vừa nói cô vợ vừa cài lại cái nút áo phía trên. Ông quan chưng hửng: Ủa, nút Nghĩa thì Ta không biết, nhưng nút Nhân thì Ta cởi được rồi mà sao Nàng cài lại? Không có nghĩa thì làm gì có Nhân, không nghĩa thì bất kính, mà bất kính sẽ thất lễ, đã thất lễ thì sẽ bất nhân, Thiếp cài lại là đúng rồi.
Đêm thứ ba, ông quan lúi húi cởi được 2 nút áo đầu nhưng rồi lại tắt ở nút thứ 3, giống như 2 đêm trước cô vợ lại dặn dò chồng: Nút này là đức TRÍ, có nhân có nghĩa nhưng đầu óc tối tăm, ngu dốt thì giúp người không đáng giúp, kính người không đáng kính sẽ có ngày gặp họa lớn. Trí càng cao thì nhân nghĩa sẽ theo đó lớn lên, ít bị người ta lừa gạt mà mình cũng không thèm chấp với những kẻ tiểu nhân đang cản trở con đường quan lộ thênh thang phía trước. Rồi cũng như mọi đêm, hai cái nút áo bên trên đã lồ lộ làn da nõn nà bị cài chặt lại trong ánh mắt tiếc nuối của ông quan trạng.
Đêm thứ tư, cô vợ tiếp tục bắt bí, nút này là đức DŨNG, có nhân, có nghĩa, có trí mà hèn như con cu li cuộn tròn trên cây thì không giúp đỡ được ai cả, ki bo được cho lợi ích của bản thân mình đã là may mắn. Có trí tuệ mà vào cuộc họp thì miệng ngậm câm như miệng hến thì người ngu và người khôn giống nhau, thậm chí cái hèn nó còn nhục hơn cái dốt, người không hiểu im miệng là ngoan, người có trí im miệng là toan tính. Người đã toan tính thì không có lòng nhân nghĩa, muốn biết người có toan tính hay không thì phải nhìn CÁI DŨNG KHÍ của người đó. Thiếp cài lại 3 chiếc nút áo này nhé! Quan trạng nuốt cái ực ngụm nước bọt nhìn vợ van xin, Nàng cài nút lại … chậm chậm thôi.
Đêm thứ năm, quan trạng quyết tâm sẽ cởi được hết tất cả y phục của vợ, nhưng ngặt nỗi nút thứ 5 là nút gì thì chưa tìm được sách, cuối cùng cũng bị cô vợ lên lớp: Nút cuối này là đức LIÊM, tức là trong sạch, không tham lam, không vụ lợi. Chàng làm quan mà không giữ được Liêm thì sao có Dũng, tiền đã bịt chặt cái mồm thì nói cũng không dám nói, có đâu tới dám làm. Liêm không giữ Dũng sẽ không còn, mà không có Dũng thì dù có Trí, có Nghĩa, có Nhân đều trở thành tàn phế hết. CÁI GỐC CỦA ĐẠO LÀM QUAN CHÍNH LÀ CHỮ LIÊM. Chàng không giải nghĩa được chữ Liêm thì Thiếp cũng sẽ cài lại 4 cái nút áo mà đêm nay Chàng đã cởi.
Đến lúc này thì quan trạng chịu hết nổi nữa quát! THỨ ĐÀN ÔNG ĐANG NGƯỞI HƠI ĐÀN BÀ THÌ LÀM GÌ CÓ LIÊM MÀ ĐÒI HỎI. Ta chịu hết nổi Nàng rồi, Ta không cần động phòng nữa, tối nay Nàng dọn đồ ra thư phòng mà ngủ để động phòng với cái mớ chữ nghĩa của Nàng đi.
Đặng Hoàng Vũ (21/9/2018)
--- TRUYỆN ---