Tác giả: Sĩ Đoan
1- Giao thiệp nhà Minh:
Năm quí dậu nhà Minh mất nước (1)
Bởi Đại Thanh đã tướt đoạt quyền
Truyền vua Nam qua sang triều cống
Giữ giao hòa cài chống bất dung.
Trịnh Tạc thu xin cống, cầu phong.
Năm đinh mùi ước mong toại nguyện (2)
Phong Gia Tông- An Nam Quốc Vương
Mọi công việc đều nương ý tốt
Lấy hòa bình nồng cốt yên dân.
…………………………………..
2- Lấy đấy Cao Bằng:
Năm đinh vị đánh hất Cao Bằng 93)
Đặt cai trị như hằng mơ ước
Mạc Kính Vũ bị tướt đoạt quyền
Chạy sang Tàu lo liền các quan
Cầu vua Thanh bảo an họ Trịnh
Trả Cao Bằng- luật định trước đây (4).
Được hậu thuẩn Trịnh cay trao trả
Triệu quan về bởi đã bình xong(5).
Sau Tam Quế bội phản nhà Thanh (6)
Dấy nghĩa binh đoạt giành Vân, Quảng (7)
Mạc Kính Vũ nhập đảng theo về…
Tam Quế mất nảo nề thế đứng.
Nhân dịp này Trịnh bứng tận nơi (8)
Sai chư tướng chẳng lơi tốc chiến (9)
Tiến quân nhanh đoạt lấy Cao Bằng
Vũ Kính trốn sang đằng Long Châu.
Quan Thanh bắt hơi đâu chiếu cố
Trả An Nam tự xử phản loàn.
Kể từ ấy chẳng còn đất Mạc (10)
Hạt Cao Bằng về tay họ Trịnh.
Việc quan chế ban lịnh đổi thay
Mỗi phủ Chúa đặt ngay Lục Phiên
Riêng bên vua cũng ra Lục Bộ
Các quan chức ngồ ngộ hơn xưa:
Vừa văn, võ có cả Giám Ban (11)
Mọi quyền năng gọn gàng phủ Chúa.
Vài ba năm đưa hâm một lần
Quan chẳng xứng cách dần thứ bậc
Khi hưu trí cho ăn dân lộc (12).
Thời bấy giờ có độc phép hay (13)
Cấm quan viên lập bày trang trại
Nuôi tôi tớ sở tại làm quan.
Dần về sau Trịnh Giang trở đi (14)
Chúa xa xỉ chẳng nghĩ lê dân
Moi móc tiền lập lệ bán buôn-
Từ tứ phẩm ai tuôn tiền cược
Sáu trăm quan thì được thăng bậc.
Trớ trêu thay ! Sự thật rành rành:
Dân chân trắng cũng giành chức quan (15)
Từ tri phủ - hai ngàn tám trăm (16)
Từ tri huyện cũng dăm ngàn tám (17).
Việc binh chế nhẩm càng tệ hại
Hai thứ quân phân loại rõ ràng (18).
Về luật hình dể dàng thuận lợi
Không để dân chờ đợi mỏi mòn.
Về sưu thuế chẳng còn phải nói
Đoái hoài dân dựa theo mức sống
Đóng nộp đều mọi thứ định phân (19);
Cân rõ ràng thu chi vừa phải (20);
Cải đổi nhiều từ việc khai mỏ (21);
Tỏ quan tâm hai sở đúc tiền (22).
Liền giáp thìn, định lại đong lường (23)...
Tường tận hiểu sức học muôn dân (24)
Nâng in bản phát hành trong nước
Tước quyền mua sách học của Tàu.
Vào hậu Lê học nho chú trọng
Trong canh thìn, mở khoa thi Hội (25)
Nội ba năm tổ chức một lần
Dần về sau, mậu ngọ thi Hương (26)
Trường khắp châu đâu đâu cũng có (27)
Khó về sau muốn thi nộp tiền (28)
Hiền đức mấy mạt nghèo phải hỏng(!)
Võng lộng sang thuộc hàng nặng túi(!)
Thúi tha thay! Quan trường tham nhũng
Lủng đọan trên lan tận phòng ban.
Đang đời vua Dụ Tông- Trịnh Cương
Trường học võ mở ra truyền giảng
Hạn ba năm trổ tài thu thập (29),
Lập võ miếu thờ vị hiền nhân (30)
Phân xuân thu đôi mùa tế lễ.
Để mai sau rõ thời hiện tại
Sai Công Trứ biên soạn Sử nhà (31)
Đà khúc chiết từ vua Trang Tông
Không ngắt quãng đến Lê Thần Tông.
Trông mong đợi hòan thành tốt đẹp (32)
Dẹp sang lề chẳng in thành sách.
Mách Sĩ Dương xem xét tận tình (33)
Đình lại tiếp bởi ông tạ thế.
Kế theo sau – Lê Hi,Quí Đức (34)
Thức canh thâu biên soạn rõ ràng
Càng lôgic hai vì vua kế (35)
Kể tất cả trọn mười ba quyển
Tuyển tập gọi- Quốc sử Thực Lục.
Giục Trịnh Sâm sai người biên soạn (36)
Chọn Hy Tông đến đời Ý Tông (37)
Hòng lưu trử quốc sử nước nhà.
Là vị Chúa- Trịnh Tạc, Căn, Cương
Biết yêu thương chăn dắt dân tình
Biết sửa sang nhận nhìn sáng suốt
Đưa thần dân khỏi buốt giá sương.
Nhờ bề tôi trung lương hiền giỏi(38)
Giúp quí ông học hỏi nhiều điều…
Điêu đứng thay Trịnh Giang nối nghiệp
Giết vua Lê, diệt cả trung thần (39);
Hay bạo ngược bất cần tín, nghĩa;
Tiêu xa xỉ, xén tỉa riêng mình;
Thuế má cao oán tình nhân thái!
Sưu dịch nặng- ái ngại muôn dân
Khắp nơi nơi ai cười, ai khóc???
Giặc nổi lên muốn róc bay đầu
Đường trạm sá đâu đâu cũng nghẹt.
Phòng những khi bị kẹt bất thần
Lên núi cao lập đồn hỏa hiệu
Đốt cửa cầu- dự liệu về sau.
Các tôn thất đổi trao triều thần (40)
Đốt Kinh thành quyết dần họ Trịnh.
Lịnh chưa ban mưu kế bất thành
Phải đọn đành bỏ dở trốn đi.
Khắp nơi nơi ai ghì sức nổi?(41)
Mượn phù Lê dời đổi Trịnh Giang-
Mặt đông nam mang bừa, vác gậy…
Cướp các thôn vây hảm ấp, thành
Quan quân Trịnh cũng đành bó tay.
Nhưng Trịnh Giang nào hay nào biết
Lo hoang dâm kẻo tiếc cuộc đời (!)
Bỏ ngoài tai những lời trọng đại
Giao hoạn thần bại hoại triều cương. (42)
Quan phủ Liêu định lường mọi lẻ (43)
Truất Trịnh Giang một kẻ tồi tàn
Đưa Trịnh Doang thăng đàng nghiệp Chúa.
Giặc nổi lên tua túa ngõ làng
Được tướng giỏi chẳng màng sinh tử
Chẳng bao bao thành thử yên lành.
Mệnh sẳn dành cho giặc Ngân Già (44)
Võ Đình Dung cũng là dũng trí (45)
Giết Kim Qua có lý của mình (46)
Nhưng tình hình binh lương quá mỏng
Trịnh ra tay đành hỏng cuộc đời (47)
Giặc Ninh Xá định dời càn khôn (48)
Cùng số phận vùi chôn sự nghiệp.
Nguyễn Hữu cầu được dịp ngước lên (49)
Tên tuổi nổi bởi tài thêm đức
Cướp của giàu tiếp sức dân đen
Chiếm Đồ Sơn và đất Vân Đồn.
Năm quí tỵ, Cầu dồn Trịnh Bảng (50)
Xuống âm ty nhập đảng Kim Qua.
Sau Ngũ Phúc mới ra vây hảm(...)
Nguyễn Hữu Cầu lược đảm hơn ai
Thoát rất nhanh đánh thành Kinh Bắc
Quan trấn thủ chạy vắt cẳng giò (51)
Gây tò mò náo động Kinh sư.
Hữu Cầu như trên trời rơi xuống:
Bị rượt đuổi luống cuống chạy đi,
Phá Trương Khuông lách luồng trốn mất (52),
Hất Tam Giai vây dinh Thị Cầu (53)...
Binh tướng Trịnh nhứt đầu chóng mặt
Chỉ Đình Trọng đánh bật mà thôi (54)
Nên Hữu cầu- lôi thôi nghĩ kế
Đổ xuống sông thi thể mẹ Ngài.
Mối hận kia nới dài thêm nữa
Trả thù nhà- nghiêng ngữa nước non!
Năm bính dần, tìm con đường sống (55)
Nguyễn Hữu Cầu bớt chống Trịnh Doanh
Xin hàng phục chẳng manh phản động
Chúa tán thành nguyện vọng ước ao
Phong chức tước để xao quên lãng (56)
Mang sắc dụ ra cản Đình Trọng (57)(...)
Ngài bất tuân điều động ba quân
Huyết sục sôi quyết phân thắng bại.
Cầu đã hàng sao lại cướp phá?
Hay Trịnh Doanh nào há tin ông?
Thêm Đình Trọng truy không mệt mỏi
Trêu anh tài sao khỏi hờn căm!
Để muôn đời lưu danh là giặc
Nhơ sử xanh một bậc trí tài!!!
Phạm Đình Trọng đánh hoài đuổi miết
Cầu bất ngờ đánh phá Kinh Đô
Ngay trong đêm thua độ Cẩm Giang (58)
Mang quân tràn lướt bến Bồ Đề.
Trịnh Doanh hay ra ngay Nam Tân (59)
Phạm Đình Trọng nhanh chân tập hậu …
Cầu khó đậu về hội Công Chất (60)
Cướp hai huyện đánh hất quan binh(61).
Bị rượt đuổi rong ruỗi Nghệ An.
Hợp đảng Diên bình yên hạ trại (62).
Trọng nhẩn nại bám đuổi tới cùng
Làng Hòang Mai lạnh lùng đóng cũi (63)
Giãi Hữu Cầu bù chuỗi rát đau.
Nguyễn Danh Phương gọi thường Quận Hẻo
Theo Tế, Bồng nổi loạn sơn Tây (64)
Năm canh thìn, chẳng hay chủ bại (65)
Cùng dư đảng nhẩn nại đứng lên
Núi Tam Đảo chọn nền căn bản (66)
Mộ quân lương thỏa mãn anh hào
Cho người vào giã dối qui hàng.
Trịnh tạm ưng- mọi đàng dấy loạn.
Năm giáp tí Phương chọn Việt Trì (67)
Hơn vạn quân gan lì bám giữ
Đánh cướp phá tồn trử quân nhu.
Quan Đình Ức bực tức bao vây (68)
Phương bỏ chạy về ngay Thanh Linh (69)
Lập dinh trại xưng danh thiên hạ
Xây cung điện kiểu mạ vàng son
Đặt quan thuộc thu gom các thuế…
Đất Tuyên Quang thanh thế lẫy lừng
Non mười năm như từng một nước
Cõi trời Nam ai ước được nào?
Năm canh ngọ Doanh vào tiêu diệt (70)
Quân nhiệt liệt phá tan Ức Kỳ (71)
Xông Hương Giang không bì súng đạn (72)
Doanh trao gươm kì hạn Nguyễn Phan (73):
Chiếm giữ đồn- bình an sống sót…!
Nghe lướt qua giật thót tim gan.
Vì giang san xả thân nghiệp chúa
Xua binh vào cởi bào xuống bộ
Trước ba quân thổ lộ tâm tình:
Đấng mày râu hết mình vì nước
Trước trung thành tỏ chí nam nhi!
Hôm nay đi trĩu nặng sơn hà
Ai cũng là ta mến ta thương!
Vậy đừng vương nếu còn con dạy,
Cha mẹ già- chớ ngại lui cho…
Chẳng do dự quân hò xông tới
Phá Tam Giang cày xới tan tành.
Danh Phương đành giữ đồn Ngọc Bôi…
Bị đánh rát vội chạy Độc Tôn (74)
Làng Tĩnh Luyện còn đồn đâu nữa! (75)
Đoạn cuộc đời binh lửa từ đây.
Giải về Kinh ngay làng Xuân Hi
Gặp đang khi giải Nguyễn Hữu Cầu
Doanh bắt đầu mở tiệc khao quân-
Tướng đại bại phải tuân thủ lệnh:
Phương dâng rượu, Cầu tự thổi kèn…
Quân tướng Trịnh một phen thỏa dạ
Về đến Kinh thiên hạ đón xem.
Hai tướng giặc được đem xử chém.
Hoàng Công Chất chạy vào Hưng Hóa
Hợp với Thành nào há chịu yên.
Năm ất tỵ xóa tên giặc Thành (76)
Chất yên lành giữ động Mãnh Thiên (77)
Chiếm mấy châu chẳng kiêng nể Trịnh.
Năm kỷ sửu, Sâm lịnh tấn công (78)
Nhưng tên Chất cũng không còn nữa
Toàn thất thủ ủ rũ sang Tàu (79)
Đồ đảng tan đành chào binh nghiệp.
Lê Duy Mật từ dịp giết chúa
Mưu bại lộ túa vào Thanh Hóa
Chiêu tập binh đợi phá Kinh Thành.
Năm canh thân lấn giành Hưng- Sơn (80)
Về với Tương giữ đồn Ngọc Lâu (81)
Bị tướng Trịnh bừa sâu- Tương- tử (82)
Lê Duy Mật chạy giữ Trình Quang (83)
Sai người sang cầu cứu Vũ Vương (84)
Nhưng Chúa Nguyễn chẳng nương theo ý.
Tự xử lý chiếm đất Hưng- Thanh (85)
Rồi rút nhanh giữ vững Trấn Ninh.
Chúa Trịnh Sâm bắn tin vỗ về
Mật chẳnh hề lay động tâm tư.
Năm kỷ mão, Sâm thảo phạt trừ (86)
Chia ba đạo từ từ tiến đánh (87)
Vây Trùng Quang Mật lánh không ra
Giữ yếu hiểm chẳng thà chịu chết.
Lại Thế Chiêu lết thết qui hàng
Mở cửa lũy Trịnh tràn chiếm cứ.
Mật biết rễ là thứ phụ tình
Cùng gia đình lánh xa trần tục!
Năm quí dậu nhà Minh mất nước (1)
Bởi Đại Thanh đã tướt đoạt quyền
Truyền vua Nam qua sang triều cống
Giữ giao hòa cài chống bất dung.
Trịnh Tạc thu xin cống, cầu phong.
Năm đinh mùi ước mong toại nguyện (2)
Phong Gia Tông- An Nam Quốc Vương
Mọi công việc đều nương ý tốt
Lấy hòa bình nồng cốt yên dân.
…………………………………..
2- Lấy đấy Cao Bằng:
Năm đinh vị đánh hất Cao Bằng 93)
Đặt cai trị như hằng mơ ước
Mạc Kính Vũ bị tướt đoạt quyền
Chạy sang Tàu lo liền các quan
Cầu vua Thanh bảo an họ Trịnh
Trả Cao Bằng- luật định trước đây (4).
Được hậu thuẩn Trịnh cay trao trả
Triệu quan về bởi đã bình xong(5).
Sau Tam Quế bội phản nhà Thanh (6)
Dấy nghĩa binh đoạt giành Vân, Quảng (7)
Mạc Kính Vũ nhập đảng theo về…
Tam Quế mất nảo nề thế đứng.
Nhân dịp này Trịnh bứng tận nơi (8)
Sai chư tướng chẳng lơi tốc chiến (9)
Tiến quân nhanh đoạt lấy Cao Bằng
Vũ Kính trốn sang đằng Long Châu.
Quan Thanh bắt hơi đâu chiếu cố
Trả An Nam tự xử phản loàn.
Kể từ ấy chẳng còn đất Mạc (10)
Hạt Cao Bằng về tay họ Trịnh.
Việc quan chế ban lịnh đổi thay
Mỗi phủ Chúa đặt ngay Lục Phiên
Riêng bên vua cũng ra Lục Bộ
Các quan chức ngồ ngộ hơn xưa:
Vừa văn, võ có cả Giám Ban (11)
Mọi quyền năng gọn gàng phủ Chúa.
Vài ba năm đưa hâm một lần
Quan chẳng xứng cách dần thứ bậc
Khi hưu trí cho ăn dân lộc (12).
Thời bấy giờ có độc phép hay (13)
Cấm quan viên lập bày trang trại
Nuôi tôi tớ sở tại làm quan.
Dần về sau Trịnh Giang trở đi (14)
Chúa xa xỉ chẳng nghĩ lê dân
Moi móc tiền lập lệ bán buôn-
Từ tứ phẩm ai tuôn tiền cược
Sáu trăm quan thì được thăng bậc.
Trớ trêu thay ! Sự thật rành rành:
Dân chân trắng cũng giành chức quan (15)
Từ tri phủ - hai ngàn tám trăm (16)
Từ tri huyện cũng dăm ngàn tám (17).
Việc binh chế nhẩm càng tệ hại
Hai thứ quân phân loại rõ ràng (18).
Về luật hình dể dàng thuận lợi
Không để dân chờ đợi mỏi mòn.
Về sưu thuế chẳng còn phải nói
Đoái hoài dân dựa theo mức sống
Đóng nộp đều mọi thứ định phân (19);
Cân rõ ràng thu chi vừa phải (20);
Cải đổi nhiều từ việc khai mỏ (21);
Tỏ quan tâm hai sở đúc tiền (22).
Liền giáp thìn, định lại đong lường (23)...
Tường tận hiểu sức học muôn dân (24)
Nâng in bản phát hành trong nước
Tước quyền mua sách học của Tàu.
Vào hậu Lê học nho chú trọng
Trong canh thìn, mở khoa thi Hội (25)
Nội ba năm tổ chức một lần
Dần về sau, mậu ngọ thi Hương (26)
Trường khắp châu đâu đâu cũng có (27)
Khó về sau muốn thi nộp tiền (28)
Hiền đức mấy mạt nghèo phải hỏng(!)
Võng lộng sang thuộc hàng nặng túi(!)
Thúi tha thay! Quan trường tham nhũng
Lủng đọan trên lan tận phòng ban.
Đang đời vua Dụ Tông- Trịnh Cương
Trường học võ mở ra truyền giảng
Hạn ba năm trổ tài thu thập (29),
Lập võ miếu thờ vị hiền nhân (30)
Phân xuân thu đôi mùa tế lễ.
Để mai sau rõ thời hiện tại
Sai Công Trứ biên soạn Sử nhà (31)
Đà khúc chiết từ vua Trang Tông
Không ngắt quãng đến Lê Thần Tông.
Trông mong đợi hòan thành tốt đẹp (32)
Dẹp sang lề chẳng in thành sách.
Mách Sĩ Dương xem xét tận tình (33)
Đình lại tiếp bởi ông tạ thế.
Kế theo sau – Lê Hi,Quí Đức (34)
Thức canh thâu biên soạn rõ ràng
Càng lôgic hai vì vua kế (35)
Kể tất cả trọn mười ba quyển
Tuyển tập gọi- Quốc sử Thực Lục.
Giục Trịnh Sâm sai người biên soạn (36)
Chọn Hy Tông đến đời Ý Tông (37)
Hòng lưu trử quốc sử nước nhà.
Là vị Chúa- Trịnh Tạc, Căn, Cương
Biết yêu thương chăn dắt dân tình
Biết sửa sang nhận nhìn sáng suốt
Đưa thần dân khỏi buốt giá sương.
Nhờ bề tôi trung lương hiền giỏi(38)
Giúp quí ông học hỏi nhiều điều…
Điêu đứng thay Trịnh Giang nối nghiệp
Giết vua Lê, diệt cả trung thần (39);
Hay bạo ngược bất cần tín, nghĩa;
Tiêu xa xỉ, xén tỉa riêng mình;
Thuế má cao oán tình nhân thái!
Sưu dịch nặng- ái ngại muôn dân
Khắp nơi nơi ai cười, ai khóc???
Giặc nổi lên muốn róc bay đầu
Đường trạm sá đâu đâu cũng nghẹt.
Phòng những khi bị kẹt bất thần
Lên núi cao lập đồn hỏa hiệu
Đốt cửa cầu- dự liệu về sau.
Các tôn thất đổi trao triều thần (40)
Đốt Kinh thành quyết dần họ Trịnh.
Lịnh chưa ban mưu kế bất thành
Phải đọn đành bỏ dở trốn đi.
Khắp nơi nơi ai ghì sức nổi?(41)
Mượn phù Lê dời đổi Trịnh Giang-
Mặt đông nam mang bừa, vác gậy…
Cướp các thôn vây hảm ấp, thành
Quan quân Trịnh cũng đành bó tay.
Nhưng Trịnh Giang nào hay nào biết
Lo hoang dâm kẻo tiếc cuộc đời (!)
Bỏ ngoài tai những lời trọng đại
Giao hoạn thần bại hoại triều cương. (42)
Quan phủ Liêu định lường mọi lẻ (43)
Truất Trịnh Giang một kẻ tồi tàn
Đưa Trịnh Doang thăng đàng nghiệp Chúa.
Giặc nổi lên tua túa ngõ làng
Được tướng giỏi chẳng màng sinh tử
Chẳng bao bao thành thử yên lành.
Mệnh sẳn dành cho giặc Ngân Già (44)
Võ Đình Dung cũng là dũng trí (45)
Giết Kim Qua có lý của mình (46)
Nhưng tình hình binh lương quá mỏng
Trịnh ra tay đành hỏng cuộc đời (47)
Giặc Ninh Xá định dời càn khôn (48)
Cùng số phận vùi chôn sự nghiệp.
Nguyễn Hữu cầu được dịp ngước lên (49)
Tên tuổi nổi bởi tài thêm đức
Cướp của giàu tiếp sức dân đen
Chiếm Đồ Sơn và đất Vân Đồn.
Năm quí tỵ, Cầu dồn Trịnh Bảng (50)
Xuống âm ty nhập đảng Kim Qua.
Sau Ngũ Phúc mới ra vây hảm(...)
Nguyễn Hữu Cầu lược đảm hơn ai
Thoát rất nhanh đánh thành Kinh Bắc
Quan trấn thủ chạy vắt cẳng giò (51)
Gây tò mò náo động Kinh sư.
Hữu Cầu như trên trời rơi xuống:
Bị rượt đuổi luống cuống chạy đi,
Phá Trương Khuông lách luồng trốn mất (52),
Hất Tam Giai vây dinh Thị Cầu (53)...
Binh tướng Trịnh nhứt đầu chóng mặt
Chỉ Đình Trọng đánh bật mà thôi (54)
Nên Hữu cầu- lôi thôi nghĩ kế
Đổ xuống sông thi thể mẹ Ngài.
Mối hận kia nới dài thêm nữa
Trả thù nhà- nghiêng ngữa nước non!
Năm bính dần, tìm con đường sống (55)
Nguyễn Hữu Cầu bớt chống Trịnh Doanh
Xin hàng phục chẳng manh phản động
Chúa tán thành nguyện vọng ước ao
Phong chức tước để xao quên lãng (56)
Mang sắc dụ ra cản Đình Trọng (57)(...)
Ngài bất tuân điều động ba quân
Huyết sục sôi quyết phân thắng bại.
Cầu đã hàng sao lại cướp phá?
Hay Trịnh Doanh nào há tin ông?
Thêm Đình Trọng truy không mệt mỏi
Trêu anh tài sao khỏi hờn căm!
Để muôn đời lưu danh là giặc
Nhơ sử xanh một bậc trí tài!!!
Phạm Đình Trọng đánh hoài đuổi miết
Cầu bất ngờ đánh phá Kinh Đô
Ngay trong đêm thua độ Cẩm Giang (58)
Mang quân tràn lướt bến Bồ Đề.
Trịnh Doanh hay ra ngay Nam Tân (59)
Phạm Đình Trọng nhanh chân tập hậu …
Cầu khó đậu về hội Công Chất (60)
Cướp hai huyện đánh hất quan binh(61).
Bị rượt đuổi rong ruỗi Nghệ An.
Hợp đảng Diên bình yên hạ trại (62).
Trọng nhẩn nại bám đuổi tới cùng
Làng Hòang Mai lạnh lùng đóng cũi (63)
Giãi Hữu Cầu bù chuỗi rát đau.
Nguyễn Danh Phương gọi thường Quận Hẻo
Theo Tế, Bồng nổi loạn sơn Tây (64)
Năm canh thìn, chẳng hay chủ bại (65)
Cùng dư đảng nhẩn nại đứng lên
Núi Tam Đảo chọn nền căn bản (66)
Mộ quân lương thỏa mãn anh hào
Cho người vào giã dối qui hàng.
Trịnh tạm ưng- mọi đàng dấy loạn.
Năm giáp tí Phương chọn Việt Trì (67)
Hơn vạn quân gan lì bám giữ
Đánh cướp phá tồn trử quân nhu.
Quan Đình Ức bực tức bao vây (68)
Phương bỏ chạy về ngay Thanh Linh (69)
Lập dinh trại xưng danh thiên hạ
Xây cung điện kiểu mạ vàng son
Đặt quan thuộc thu gom các thuế…
Đất Tuyên Quang thanh thế lẫy lừng
Non mười năm như từng một nước
Cõi trời Nam ai ước được nào?
Năm canh ngọ Doanh vào tiêu diệt (70)
Quân nhiệt liệt phá tan Ức Kỳ (71)
Xông Hương Giang không bì súng đạn (72)
Doanh trao gươm kì hạn Nguyễn Phan (73):
Chiếm giữ đồn- bình an sống sót…!
Nghe lướt qua giật thót tim gan.
Vì giang san xả thân nghiệp chúa
Xua binh vào cởi bào xuống bộ
Trước ba quân thổ lộ tâm tình:
Đấng mày râu hết mình vì nước
Trước trung thành tỏ chí nam nhi!
Hôm nay đi trĩu nặng sơn hà
Ai cũng là ta mến ta thương!
Vậy đừng vương nếu còn con dạy,
Cha mẹ già- chớ ngại lui cho…
Chẳng do dự quân hò xông tới
Phá Tam Giang cày xới tan tành.
Danh Phương đành giữ đồn Ngọc Bôi…
Bị đánh rát vội chạy Độc Tôn (74)
Làng Tĩnh Luyện còn đồn đâu nữa! (75)
Đoạn cuộc đời binh lửa từ đây.
Giải về Kinh ngay làng Xuân Hi
Gặp đang khi giải Nguyễn Hữu Cầu
Doanh bắt đầu mở tiệc khao quân-
Tướng đại bại phải tuân thủ lệnh:
Phương dâng rượu, Cầu tự thổi kèn…
Quân tướng Trịnh một phen thỏa dạ
Về đến Kinh thiên hạ đón xem.
Hai tướng giặc được đem xử chém.
Hoàng Công Chất chạy vào Hưng Hóa
Hợp với Thành nào há chịu yên.
Năm ất tỵ xóa tên giặc Thành (76)
Chất yên lành giữ động Mãnh Thiên (77)
Chiếm mấy châu chẳng kiêng nể Trịnh.
Năm kỷ sửu, Sâm lịnh tấn công (78)
Nhưng tên Chất cũng không còn nữa
Toàn thất thủ ủ rũ sang Tàu (79)
Đồ đảng tan đành chào binh nghiệp.
Lê Duy Mật từ dịp giết chúa
Mưu bại lộ túa vào Thanh Hóa
Chiêu tập binh đợi phá Kinh Thành.
Năm canh thân lấn giành Hưng- Sơn (80)
Về với Tương giữ đồn Ngọc Lâu (81)
Bị tướng Trịnh bừa sâu- Tương- tử (82)
Lê Duy Mật chạy giữ Trình Quang (83)
Sai người sang cầu cứu Vũ Vương (84)
Nhưng Chúa Nguyễn chẳng nương theo ý.
Tự xử lý chiếm đất Hưng- Thanh (85)
Rồi rút nhanh giữ vững Trấn Ninh.
Chúa Trịnh Sâm bắn tin vỗ về
Mật chẳnh hề lay động tâm tư.
Năm kỷ mão, Sâm thảo phạt trừ (86)
Chia ba đạo từ từ tiến đánh (87)
Vây Trùng Quang Mật lánh không ra
Giữ yếu hiểm chẳng thà chịu chết.
Lại Thế Chiêu lết thết qui hàng
Mở cửa lũy Trịnh tràn chiếm cứ.
Mật biết rễ là thứ phụ tình
Cùng gia đình lánh xa trần tục!